​Co to jest celiakia?

Celiakia (nietolerancja na gluten) dotyka nie tylko dzieci. Chorują na nią także osoby dorosłe. Jakie są jej objawy? Jak przebiega jej leczenie? Choroba ta na ogół objawia się w dzieciństwie, ale są wyjątki. Czasami pojawia się między 35 a 55 rokiem życia. Dotyka raczej kobiety niż mężczyzn. Niekiedy rozwija się bezobjawowo i wiele osób nie jest świadomych jej istnienia.

Istotą celiakii jest nadwrażliwość na gluten, a więc białko znajdujące się w ziarnach pszenicy, owca czy jęczmienia. Nie wiadomo co jest jej przyczyną. Wiele przemawia za tym, że odpowiedzialne za to są czynniki genetyczne. Według ekspertów u niektórych osób gluten wywołuje reakcję alergiczną prowadzącą do zapalenia jelita i zniszczenia śluzówki. Na celiakię często zapadają osoby cierpiące na choroby autoagresywne bp. cukrzyca typu I, zapalenie tarczycy czy reumatoidalne zapalenie stawów. Ponadto czynnikiem wyzwalającym chorobę bywa tez zmniejszenie odporności po przebytej infekcji czy operacji.

Celiakia – objawy

Choroba może przebiegać w różny sposób. W przypadku osób dorosłych na ogół rozwija się skrycie. Niekiedy objawia się zaburzonym rytmem wypróżniania się, ale raczej sporadycznie i okresowo. Czasem organizm wysyła też sygnały nietypowe:

• układ mięśniowy - kurcze i zanik mięśni
• układ krwiotwórczy - bladość skóry i anemia
• układ kostny - bóle kości i stawów, złamania
• układ nerwowy - padaczka, mrowienie
• objawy skórne - zapalenie i wybroczyny,
• zaburzenia endokrynologiczne - nieregularne miesiączki, impotencja.

To wszystko może być skutkiem celiakii. Czasem jednak jedyne symptomy to osłabienie, drażliwość, ból dziąseł czy łamanie w kościach. Rozpoznanie choroby jest więc trudne.

Celiakia – dieta

Na celiakię niestety leku nie ma. Trzeba przestrzegać diety bezglutenowej. Na takiej diecie muszą być też osoby cierpiące na celiakię bezobjawową. Gluten niszczy bowiem śluzówkę prowadząc do zaburzenia wchłaniania oraz rozwoju chorób spowodowanych niedoborem substancji odżywczych. Czasem objawy celiakii znikają już po paru dniach od momentu rozpoczęcia diety. Jednak na dobudowanie błony śluzowej jelita czeka się od kilku miesięcy do 3 lat. Dodatkowo niekiedy trzeba również przyjmować witaminy i mikroelementy. W przypadku ciężkiego przebiegu choroby stosowane są leki sterydowe. Celiakii bagatelizować nie wolno. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań.

Celiakia – badania i testy

Na ogół diagnoza stawiana jest po wykluczeniu innych schorzeń. Ważny jest przede wszystkim wywiad. Lekarz szuka w niej objawów takich jak niedokrwistość, biegunki, opóźniona miesiączka czy przedwczesna menopauza. Do jej objawów należy też osłabienie i zmęczenie. Poza tym wykonuje się takie badania jak:

• badania obrazowe i laboratoryjne - test na oznaczenie swoistych przeciwciał IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej tTG (enzym odpowiedzialny za powstawanie wiązań między łańcuchami określonych białek); dodatni wynik świadczy o chorobie, ale czasem oznacza się jeszcze antygeny przeciwko gliadynie AGA,
• biopsja - badanie to polega na wprowadzenia do dwunastnicy endoskopu  (rurka z kamerką), przez który lekarz ogląda jelito oraz pobiera tkanki do badania; w przypadku osób z celiakią stwierdza się zanik kosmków jelitowych oraz stan zapalny błony śluzowej jelita; ocenia się też stopień  zaawansowania choroby w skali od I do IV,
• badania laboratoryjne, morfologię krwi, OB, analizę moczu, stężenie białka CRP, analizy biochemiczne w celu oceny poziomu elektrolitów, biała, witamin D, E z grupy B, wapnia oraz próby wątrobowe w celu stwierdzenia jak duże spustoszenie choroba poczyniła w organizmie.

Celiakia u dzieci

W przypadku małych dzieci o wiele łatwiej jest ustalić związek między dolegliwościami a spożywaniem produktów zawierających gluten. Wprowadzane są o bowiem do diety stopniowo. Poza tym dzieci mają raczej typowe objawy choroby - biegunkę, wzdęcia, wymioty, a także charakterystyczną postawę (powiększony brzuszek, opuszczone ramiona). Są też blade i rozdrażnione. Rosną wolną i mało ważną. Jednak po przejściu na dietę bezglutenową szybko dochodzą do zdrowia i zaczynają rozwijać się w sposób prawidłowy.

Produkty bezglutenowe

Gluten znajduje się w produktach, w których skład wchodzi pszenica, owies, żyto lub jęczmień. Niełatwo jest go jednak z diety usunąć, bo producenci żywności ziarna tych zbóż dodają niemal do wszystkiego. Dlatego trzeba bardzo uważnie czytać etykiety. Należy unikać więc pieczywa, kasz, makaronów, ciasteczek i ciast, zup i sosów zaprawianych mąką, piwa (produkowane jest z pszenicy i jęczmienia), kawy zbożowej czy żytniej wódki.

Kiedy produkty zawierają skrobię modyfikowaną czy białka roślinne to trzeba sprawdzić z jakiej rośliny one pochodzą. Podobnie jest w przypadku sodu (tylko kukurydziany nie zawiera glutenu) czy gumy roślinnej (glutenu nie zawiera guma celulozowa, arabska, guar czy mączka chleba świętojańskiego). Gluten obecny jest też w produktach mlecznych , wędlinach, żółtych serach, majonezie, farszach owocowych, lodach, budyniach, gumach do żucia, chipsach czy kostkach bulionowych. Znaleźć ją można też w niektórych lekach (syropy na kaszel) czy pomadkach do ust.

​Dieta bezglutenowa – bezpieczne produkty

W diecie bezglutenowej zupełnie bezpieczne są produkty z mąki kukurydzianej, sojowej, gryczanej, prosa, komosy ryżowej czy amarantusa. Rośliny te nie zawierają bowiem glutenu. Poza tym korzystać można też z odpowiednio przetworzonych zbóż glutenowych. W jadłospisie mogą znaleźć się ponadto kasza jaglana, soczewica, orzechy, ciecierzyca, sezam, siemię lniane, ziarna słonecznika czy bezglutenowy owies.

Jednak trzeba przy tym pamiętać o jednym. Dostępne w sklepach mąka gryczana, ryżowa czy kukurydziana mogą być zanieczyszczone glutenem na skutek mielenie w tym samym młynie czy przetwarzania w jednym zakładzie zbóż glutenowych i bezglutenowych. Dlatego też dobrze jest kupować produkty oznaczone w odpowiedni sposób (symbol przekreślonego kłosa). Są one bowiem kontrolowane przez odpowiednie organizacje.