Istnieje wiele tradycyjnych wyrobów alkoholowych kojarzonych głównie z Polską lub naszą częścią Europy. Jeśli zapytamy większość Polaków, co jest naszym "narodowym" napojem tego typu, to prawdopodobnie większość odpowie, że wódka. Czy jednak na pewno? Okazuje się bowiem, że w naszej tradycji przez wiele wieków istniały inne napoje, zakorzenione i popularne u nas znacznie bardziej niż w większości innych krajów. Doskonałym i chyba najlepszym przykładem jest tutaj miód pitny.

Miód pitny – czym jest?

Miód pitny to tradycyjny napój alkoholowy, najbardziej znany we wschodniej części Europy – szczególnie długą tradycją cieszy się w krajach dawnej Rzeczypospolitej, czyli głównie w Polsce, na Litwie, na Ukrainie czy na Białorusi. Warto jednak zaznaczyć, że nasz region nie jest jego ojczyzną; miód pitny był wytwarzany już w wielu starożytnych cywilizacjach, zaś w naszym kręgu kulturowym popularność zdobył w średniowieczu. Nie zmienia to jednak faktu, że to właśnie w naszej kulturze stał się on prawdopodobnie najbardziej zakorzeniony wśród wszystkich krajów europejskich. Wielokrotnie wspominano go w naszej literaturze – pojawia się w książkach Sienkiewicza oraz w wielu dużo wcześniejszych utworach. W czasach nowożytnych szczególnie "miodowym" regionem było Podole, znajdujące się na zachodzie Ukrainy. W innych częściach Rzeczypospolitej wytwarzano go jednak równie licznie. Pojawiało się wiele nowych jego gatunków i rodzajów; dla urozmaicenia smaku dodawano do niego nowe składniki, zwłaszcza soki. Nie brakowało oczywiście miodów gorszej jakości, które w celu zmniejszenia kosztów produkcji były rozcieńczane wodą. Miody pitne były szczególnie cenione przez polską szlachtę. Ich znaczenie stopniowo malało mniej więcej od XVIII stulecia, choć nigdy tak naprawdę nie zostały całkowicie wykorzenione z naszej tradycji.

W 2008 roku Unia Europejska oficjalnie uznała miody pitne za tradycyjny polski wyrób. Na terenie całego kraju każdego roku odbywa się wiele imprez i festiwali z udziałem miłośników tego trunku oraz producentów. Nie brakuje nawet całych sklepów, które specjalizują się wyłącznie w miodach. Rodzaje miodów pitnych Tak wielowiekowa tradycja wykształciła u nas wiele różnych metod wytwarzania miodów pitnych – pojawiło się dzięki temu mnóstwo rodzajów tego trunku. Można dzielić go na podstawie różnych kryteriów, takich jak miodu użytego do jego wytworzenia – najpopularniejszy jest miód lipowy, ale zdarzają się też inne rozwiązania. Podstawowy podział miodów pitnych to jednak półtorak, dwójniak i trójniak. Są one wymieniane na podstawie proporcji pomiędzy wodą a miodem, jakie zostały użyte do wyprodukowania trunku. 

Miód pitny półtorak 

Prawdopodobnie najpopularniejszy i najczęściej spotykany rodzaj miodu pitnego. Jedna objętość miodu pszczelego przypada tu na pół objętości wody. Nazwa pochodzi od połączenia tych dwóch jednostek, czyli słowa półtora. To właśnie miód pitny półtorak jest najczęściej określany jako tradycyjny, polski trunek. Aby jednak produkt taki mógł zostać oficjalnie uznany za faktycznie tradycyjny wyrób krajowy, musi być wyprodukowany zgodnie z obowiązującymi normami i według staropolskiej receptury. Surowo zabrania się tutaj również stosowania jakichkolwiek dodatkowych substancji, takich jak sztuczne konserwanty, aromaty czy barwniki.

Miód pitny dwójniak

W tym przypadku na jedną objętość miodu pszczelego przypada jedna objętość wody.

Miód pitny trójniak

Na jedną objętość miodu pszczelego przypadają dwie objętości wody. Półtoraki, dwójniaki i trójniaki różnią się od siebie wieloma właściwościami – smakiem, aromatem i zawartością alkoholu. Są to oczywiście jedynie podstawowe rodzaje. Dość rzadko spotyka się też czwórniaki, przy których na jedną objętość miodu przypadają trzy objętości wody. Mówiąc ogólnie, im więcej wody i bardziej rozcieńczona brzeczka, tym miód bardziej wytrawny. Warto zauważyć, że woda jest najczęściej stosowanym płynem, ale nie jedynym. Przepisy i tradycyjne receptury dopuszczają na przykład używanie soków owocowych.

Miód pitny – cena w sklepach

Skoro rodzaje miodów dostępne w sklepach są tak zróżnicowane, to dość oczywiste jest to, że są one sprzedawane w najróżniejszych cenach. Mimo wszystko jednak można powiedzieć, że miody są stosunkowo tanie. Cena zwykłego trunku to kilkadziesiąt złotych, choć znajdziemy również znacznie droższe, szczególnie te wytwarzane w rzeczywiście tradycyjny sposób. Nawet za kilkaset złotych możemy kupić miód w pięknym, ozdobnym naczyniu. Generalnie miód pitny jest obecnie uważany za trunek "z wyższej półki".

Przepis na miód pitny

Wbrew pozorom, przygotowanie miodu pitnego w domowych warunkach jest rzeczą stosunkowo łatwą i dostępną dla większości z nas. Podstawą jest oczywiście sam miód – do przygotowania 30 litrów trunku będziemy potrzebowali około 10 litrów miodu oraz 20 litrów wody. Pozostałe składniki to drożdże winiarskie oraz kwasek cytrynowy. Potrzebne jest również dość obszerne naczynie o pojemności przynajmniej 40 litrów. Najlepiej jest kupić wielokwiatowy, świeży miód prosto z pasieki.

Mieszamy go z przygotowaną wcześniej wodą i gotujemy przez około 30 minut. Na powierzchni będą gromadziły się szumowiny, które należy zbierać. Bardzo ważne jest wcześniejsze przygotowanie matki drożdżowej. Na rynku dostępne są drożdże przeznaczone specjalnie do wyrobu miodu pitnego. Całe opakowanie takich drożdży rozpuszczamy w szklance letniej wody, wlanej do butelki o pojemności 1,5 l. Taką mieszankę przygotowujemy przynajmniej na tydzień przed ważeniem miodu. W czasie gotowania wody z miodem dolewamy przygotowaną matkę drożdżową oraz kwasek cytrynowy. Wygotowaną wodę w naczyniu uzupełniamy do początkowego poziomu. Przygotowanie miodu nie jest trudne, ale dość czasochłonne. Sam okres fermentacji trwa około 3 tygodni, zaś dojrzewanie trunku – nawet rok. W dużym stopniu przypomina to przygotowywanie domowego wina z użyciem innych składników.

Dlaczego chętnie pijemy miody pitne?

Miody pitne są tak popularne z wielu powodów. Mnóstwo ludzi ceni po prostu ich walory smakowe – każdy ma swój ulubiony napój alkoholowy. Są one doskonałą alternatywą dla wina, a niekiedy również dla mocniejszych trunków. Uwielbiamy je również za wielowiekową tradycję; jest to prawdziwie polski, narodowy napój który warto znać. Miody pitne często są również świetnym dodatkiem do innych napojów, takich jak herbata. Niektóre z nich mają właściwości zdrowotne, zatem spożywając je z umiarem – trzeba pamiętać, że mimo wszystko jest to napój alkoholowy – można zrobić coś naprawdę dobrego dla swojego organizmu.