Batat to wciąż stosunkowo rzadko goszczące na polskich stołach warzywo. Zwany jest słodkim ziemniakiem, charakteryzuje się jednak znacznie większą ilością wartości odżywczych i właściwości zdrowotnych niż popularny, tradycyjny kartofel. Występuje w wielu odmianach, które są źródłem niejednej dobroczynnej substancji. O tym, dlaczego warto włączyć bataty do swojej diety, a także o ich właściwościach zdrowotnych i zastosowaniu przeczytasz poniżej.

Pochodzenie batatów

Bataty (łac. Ipomoea batatas) występują pod wieloma nazwami. Znane są także jako słodkie ziemniaki, pataty, kūmara czy wilec ziemniaczany. Roślina ta należy do rodziny powojowatych i jest szeroko uprawiana w Ameryce Południowej i Środkowej, skąd pochodzi. Do Europy bataty trafiły za sprawą Krzysztofa Kolumba, ich popularność rozprzestrzeniła się zaś w czasach kolonialnych. Ich uprawa wymaga ciepłego i wilgotnego klimatu. Obecnie głównymi producentami słodkich ziemniaków są Chiny, Uganda, Nigeria i Indonezja.

Odmiany batatów

Warzywo to występuje w około 400 odmianach. Choć przeważnie kojarzy się ono z pomarańczowym miąższem i pomarańczową lub czerwoną skórką, to istnieją też odmiany białe, żółte i fioletowe. Co ważne, różne odmiany batatów odznaczają się zawartością różnych składników odżywczych i, co za tym idzie, innymi właściwościami zdrowotnymi. Odmiana czerwona to doskonałe źródło likopenu, który znany jest z zapobiegania chorobom serca oraz rozwojowi niektórych nowotworów. Żółty miąższ to bogactwo karotenoidów, dbających o kondycję między innymi naszego wzroku, w tym luteiny. Odmiany fioletowe z kolei zawierają antocyjany, czyli silne przeciwutleniacze. Bataty to także bogate źródło wielu składników mineralnych, takich jak wapń, fosfor, potas, magnez, siarka, żelazo czy jod. Warzywo to zawiera także witaminy z grupy B, witaminę C i E oraz kwas foliowy, a także niewielkie ilości manganu, miedzi, molibdenu i selenu.

Właściwości batatów

Bataty w walce z nowotworem

Regularne spożywanie batatów może pomóc zapobiegać wielu nowotworom. Zawarty w nich beta-karoten wykazuje potwierdzone badaniami działanie, zmniejszające ryzyko powstawania raka piersi. Fioletowa odmiana tego warzywa zaś, jak wykazały badania laboratoryjne, zapobiega powstawaniu i rozwojowi zmian nowotworowych w jelicie grubym. Bataty to także jedno z warzyw najlepiej chroniących przed rakiem pęcherza czy nerek.

Bataty dla chorych na cukrzycę

Słodkie ziemniaki wspomagają także regulowanie poziomu glukozy w organizmie. Ich indeks glikemiczny wynosi 54, a więc jest niższy niż w tradycyjnych ziemniakach, których indeks glikemiczny może wynosić od 60 (w przypadku gotowanych) do aż ponad 80 (w przypadku pieczonych). Oznacza to, że węglowodany w nich zawarte wchłaniają się wolniej, zapewniając uczucie sytości na dłużej i zapobiegając nagłym skokom poziomu glukozy we krwi. W związku z tym ich włączenie do diety przez diabetyków jest wręcz zalecane.

Badania prowadzone na szczurach wykazały zaś, że bataty o białym miąższu powodują poprawę funkcjonowania komórek trzustki, poziomu lipidów i gospodarki glukozowej, a także zmniejszenie insulinooporności.

Bataty na oczy

Bataty są także bogatym źródłem karotenów i karotenoidów, w tym luteiny. Związki te, a w szczególności ten ostatni, znane są ze swojego dobroczynnego wpływu na wzrok. Słodkie ziemniaki, zwłaszcza ich żółta odmiana, zawierają więcej karotenów i karotenoidów niż na przykład dynia, brokuły czy szpinak, które znane są z wysokiej zawartości tych substancji i, co za tym idzie, dobroczynnego wpływu na nasze oczy.

Bataty polepszą pamięć

Warzywo to może mieć także korzystny wpływ na naszą pamięć i funkcjonowanie mózgu. Badania laboratoryjne na szczurach wykazały, że gryzonie, którym podawano fioletową odmianę batatów, wykazywały znaczną poprawę funkcji poznawczych. Fakt ten prawdopodobnie związany jest z wysoką zawartością antocyjanów, które wykazują silne działanie antyoksydacyjne, hamując procesy starzenia się organizmu i związane z nim zaburzenia pamięci czy funkcji motorycznych.

Bataty - zastosowanie w kuchni

Bataty to nie tylko źródło wielu doskonale wpływających na nasze zdrowie substancji, ale też smaczne i niezwykle wszechstronne warzywo, które warto włączyć do swojego jadłospisu. Ich bulwy są delikatne i soczyste, charakteryzują się słodkawym smakiem. Można jeść bataty w formie pieczonej, gotowanej czy grillowanej, nadają się także do przygotowania zapiekanek czy zup, a nawet do deserów, na przykład w formie ciasta czy puddingu. Warzywo to, dzięki swojej delikatnej strukturze i lekkiej słodyczy jest niejednokrotnie bardzo lubiane przez dzieci.

Z batata można przygotować puree do jedzenia solo, jako dodatek do obiadów czy zup, a także na kanapkach. Jadalne są także liście tej rośliny. Wykorzystuje się je w kuchni chińskiej, japońskiej czy filipińskiej.

Bulwy batatów ciemnieją pod wpływem powietrza, podobnie jak na przykład ziemniaki, dlatego należy poddawać je obróbce termicznej natychmiast po obraniu czy pokrojeniu, lub w takiej formie przechowywać w wodzie. Najlepiej jednak gotować czy piec bataty razem ze skórką, wtedy należy je kilkakrotnie nakłuć, na przykład widelcem.

Przy zakupie należy zwrócić uwagę na to, aby bataty były twarde, o jednolitym kolorze, pozbawione obtłuczeń i miękkich fragmentów. Przechowywać należy je w ciemnym i chłodnym miejscu, zachowują wtedy świeżość nawet do kilkunastu dni. Surowych bulw nie powinno się jednak trzymać w lodówce.

Bataty – przepisy

Frytki z batatów – ziemniaki z piekarnika inaczej, czyli pieczone bataty

Bataty przygotowane w formie smacznych i zdrowych "frytek" z piekarnika, przyprawionych ziołami i ulubionymi przyprawami to jedna z najprostszych form ich przyrządzenia. Najlepiej ze smakiem batatów komponuje się tymianek i rozmaryn. Sprawdzi się też słodka lub ostra papryka, kurkuma, kumin czy kolendra. Ciekawe połączenie smakowe uzyskamy też, dodając do batatowych frytek cynamon.

Składniki:

• 1 kg batatów (patatów, słodkich ziemniaków) dowolnej odmiany
• sól morska i świeżo zmielony czarny pieprz
• 2 łyżki oliwy z oliwek lub innej ulubionej
• kilka gałązek świeżego tymianku lub rozmarynu (albo łyżeczka ziół suszonych), ewentualnie inne przyprawy.

Przygotowanie:

Piekarnik nagrzać do 220 stopni. Bataty umyć, osuszyć i pokroić na kawałki np. wzdłuż na "frytki". Oprószyć solą i pieprzem lub innymi wybranymi przyprawami, polać oliwą, wymieszać. Posypać posiekanymi listkami ziół.
Wyłożyć na blachę do pieczenia i piec do miękkości przez około 20 minut (można sprawdzić widelcem).
Smacznego!