​O diecie bezglutenowej i rzekomym negatywnym wpływie tego składnika na nasz organizm zrobiło się ostatnimi czasy głośno. Warto wiedzieć, że gluten nie każdemu szkodzi, a więc nie zawsze jego usunięcie z diety jest zasadne. Istnieją jednak objawy, które mogą sugerować alergię na ten właśnie składnik.

Nietolerancja glutenu – nietolerancja pokarmowa

Zarówno alergia na gluten jak i celiakia (choroba trzewna, której przejawem jest nietolerancja glutenu) należą do grupy nietolerancji pokarmowych. Co ciekawe, szacuje się, że aż do 20% osób cierpiących na alergie pokarmowe ma objawy uczulenia na gluten, co czyni z niego jedną z najczęściej powodujących alergie substancji. Uczulenie to może dawać szereg objawów, niekiedy występują one natychmiastowo, innym razem pojawiają się z opóźnieniem (nawet do kilku dni). Charakter objawów najczęściej determinowany jest także wiekiem, alergia ta daje o sobie zatem znać inaczej u dzieci i inaczej u dorosłych.

Co to jest gluten?

Gluten to frakcja białek, występujących w zbożach, do których należą pszenica, żyto i jęczmień. Wolne od glutenu są za to na przykład: proso (czyli kasza jaglana), ryż, kukurydza, gryka, komosa ryżowa (quinoa), amarantus czy sorgo. Owies nie zawiera glutenu, jednak występująca w nim awenina u wielu osób nadwrażliwych na gluten również wywołuje reakcję alergiczną. Zboże to bywa także zanieczyszczone glutenem (ze względu na sposób prowadzenia upraw), dlatego alergikom zwykle zaleca się jego całkowite wyeliminowanie z diety.

Uczulenie na gluten – objawy u dorosłych

U uczulonych na gluten dorosłych występuje najczęściej pokrzywka na skórze, obrzęk naczynioruchowy, wstrząs anafilaktyczny lub biegunka. U części z nich objawy pojawiają się jedynie przy jednoczesnym wysiłku fizycznym. To, co czyni alergię na gluten trudniejszą do wykrycia u dorosłych niż u dzieci to fakt, iż do wywołania zauważalnych objawów często potrzebne są znacznie większe ilości tej substancji.

Uczulenie na gluten u niemowlaka

U małych dzieci alergia na gluten najczęściej jawi się w postaci atopowego zapalenia skóry. Występować po zjedzeniu niewielkich ilości glutenu mogą także dolegliwości ze strony układu oddechowego lub pokarmowego. Co ważne, u większości dzieci uczulenie na gluten przechodzi samoistnie wraz z wiekiem, w przeciwieństwie do celiakii.

Wprowadzanie glutenu a dieta niemowlęcia

Według najnowszych zaleceń krajowego konsultanta ds. pediatrii dietę niemowlęcia powinno się już od 4. miesiąca życia stopniowo rozszerzać o produkty zawierające niewielkie ilości glutenu. Jest to jednak opinia, która budzi wiele kontrowersji zarówno wśród rodziców, jak i lekarzy, ponieważ zgodnie z wcześniejszymi zaleceniami podawanie produktów glutenowych tak małym dzieciom było określane jako ryzykowne dla ich zdrowia.

W opozycji to tego zalecenia stoi opinia WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), która głosi, iż niemowlę do 6. miesiąca życia powinno być karmione jedynie mlekiem matki.

Gluten w diecie niemowlaka

Skąd zmiana w zaleceniach, dotyczących schematu żywienia niemowląt? Za taką decyzją stoją najnowsze badania naukowe i opinia wielu wybitnych specjalistów. Wykryto bowiem, że tak wczesne wprowadzanie do diety glutenu wyraźnie zmniejsza ryzyko zachorowania dziecka na celiakię, która jest chorobą nieuleczalną, uciążliwą i poważną. Warunkiem jest, aby czynić to stopniowo, w określonej dawce i czasie. Przyjmowane jednocześnie przez niemowlę mleko matki ma zaś zapewnić swoistą osłonę przed alergenami.

W tym kontekście produkty glutenowe podawane od 4. miesiąca życia uznaje się za produkt w pewnym sensie leczniczy i zapobiegawczy. Nie należy traktować ich jako posiłku czy porcji jedzenia i ograniczać tym samym ilości podawanego mleka kobiecego. Opinia ta jest jednak stosunkowo nowa i kontrowersyjna. Według wielu wybitnych lekarzy, podstawy do zmiany schematu żywienia były niewystarczające. Jest to kwestia wciąż nierozstrzygnięta i sprawa, która różni środowisko lekarskie. Najlepiej zatem postępować zgodnie z opinią zaufanego, doświadczonego pediatry. Warto również poszerzyć swoją wiedzę na temat celiakii i uczulenia na gluten.

​Uczulenie na gluten – objawy natychmiastowe i późne

Objawy alergii na gluten dzielimy na natychmiastowe i późne. Objawy natychmiastowe są zależne od specyficznych dla glutenu przeciwciał w klasie IgE i występują w czasie kilku minut (lub maksymalnie do godziny) od spożycia pokarmu zawierającego gluten. Do objawów tych zaliczamy: wymioty, biegunkę, pokrzywkę skórną lub inne zmiany na skórze, na przykład nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry, wodnisty katar czy wstrząs anafilaktyczny. Reakcje te występować mogą pojedynczo lub jednocześnie.

Późne objawy uczulenia na gluten są zaś niezależne od przeciwciał w klasie IgE. Występują niekiedy po kilku godzinach, a czasami nawet po dwóch dobach od spożycia glutenu, dlatego trudniej połączyć je z alergią na ten właśnie składnik. Jako objaw późny najczęściej pojawia się biegunka lub zaostrzenie objawów w ramach atopowego zapalenia skóry.